අති උතුම් ශුද්ධෝත්තම ප්‍රැන්සිස් හිමිපාණෝ ස්වර්ගස්ථ වීමත් සමඟ හිස්වී ඇති පාප් පදවිය සඳහා දැනට ලොව පුරා සිටින අවුරුදු අසූවට අඩු කාදිනල් හිමිපාණෝ 135 දෙනෙක් සුදුසුකම් ලබා තිබේ.
ඒ අතර ප්‍රධාන කාදිනල් හිමිපාණෝ 09 දෙනකුගේ නම් යෝජනා වී ඇත. ප්‍රධාන කාදිනල්වරුන්ගේ නාමලේඛනයේ ශ්‍රී ලංකා ධජය යටතේ ආචාර්ය කාදිනල් මැල්කම් රංජිත් හිමිපාණන්ගේ නාමය ද ඉදිරිපත් කර තිබේ. වර්ෂ 2013 වසරේදී අති උතුම් ඔස්වල්ඩ් ගෝමිස් රදගුරු හිමිපාණෝ විශ්‍රාම යෑමෙන් පසු කාදිනල් මැල්කම් රංජිත් හිමිපාණෝ අගරදගුරු පදවියට පත්වූහ. සිංහල, දෙමළ, ඉංග්‍රීසි, ඉතාලි, ප්‍රංශ, ජර්මන්, හීබ්රූ, ග්‍රීක, ස්පඤ්ඤ, ලතින් යන භාෂා හැසිරවීමේ නිපුණතාවකින් යුතු උන් වහන්සේ බෞද්ධ, හින්දු, මුස්ලිම් ආගමික සංහිඳියාව වෙනුවෙන් සහ සිංහල, දෙමළ සහ මුස්ලිම් ජාතීන් අතර ජාතික සමගිය ඇතිකරලීම සඳහා පසුගිය කාලය මුළුල්ලේම කැපවී ක්‍රියා කර තිබේ.
‘කැමර්ලෙන්ගෝ’ (Camerlengo) නම් ඉහළ පෙළේ වතිකානුවේ කාදිනල්වරයා පාප්වහන්සේගේ මරණය තහවුරු කිරීමේ වගකීම දරයි. අතීතයේදී, කැමර්ලෙන්ගෝවරයා, පාප්වහන්සේගේ නළලට රිදී මිටියකින් තුන් වරක් තට්ටු කර, එතුමන්ගේ බව්තීස්ම නාමය අමතා ප්‍රතිචාරයක් නොමැතිදැයි පරීක්ෂා කළේය. වර්තමානයේ මෙය බොහෝදුරට චාරිත්‍රානුකූල වන අතර, වෛද්‍යවරුන් විසින් වෛද්‍ය ක්‍රම මඟින් මරණය තහවුරු කරයි. පාප්වහන්සේගේ පෞද්ගලික දේවස්ථානයේදී මෙම තහවුරු කිරීම සිදු කෙරේ.
පාප්වහන්සේගේ නිල මුද්‍රාව ලෙස භාවිත කළ ‘ධීවර මුදුව’ (Fisherman’s Ring) සහ අනෙකුත් නිල මුද්‍රා, එතුමන්ගේ පාලන කාලය අවසන් බව සංකේතවත් කිරීම සඳහා කැමර්ලෙන්ගෝවරයා විසින් විනාශ කරනු ලැබේ. මෙය සිදු කරන්නේ, පාප්වහන්සේගේ නමින් තවදුරටත් ලේඛන හෝ නියෝග නිකුත් කළ නොහැකි බවට සහතික වීම සඳහාය. පාප්වහන්සේගේ පෞද්ගලික කුටි සහ කාර්යාලය (Papal Apartments) මුද්‍රා තබනු ලැබේ.
පාප්වහන්සේගේ මරණය සහ නව පාප්වරයකු තේරී පත්වීම අතර කාලය තුළ, කතෝලික සභාවේ පාලනය තාවකාලිකව කාදිනල් මණ්ඩලය (College of Cardinals) වෙත පැවරේ.
කෙසේ වෙතත්, මෙම කාලය තුළ කාදිනල් මණ්ඩලයට ගත හැක්කේ සභාවේ දෛනික කටයුතු පවත්වාගෙන යෑමට අවශ්‍ය තීරණ පමණි. ප්‍රධාන ප්‍රතිපත්තිමය තීරණ ගැනීමට ඔවුන්ට බලයක් නැත.
කැමර්ලෙන්ගෝ කාදිනල්වරයා සභාවේ භෞතික දේපොළ සහ මූල්‍ය කටයුතු කළමනාකරණය කිරීමේ වගකීම දරයි. මෙම කාලය තුළ වතිකානුවේ රාජ්‍ය ලාංඡනය ද වෙනස් වේ. පාප්වහන්සේගේ තිළිස් කිරුළ වෙනුවට යතුරු දෙකට ඉහළින් කුඩයක් (umbraculum) සහිත විශේෂ ලාංඡනයක් භාවිත කෙරේ.
පාප්වහන්සේගේ මරණය ප්‍රකාශයට පත් කළ පසු දින නවයක ශෝක කාලයක් ආරම්භ වේ. මෙය Novemdiales ලෙස හැඳින්වේ. ඉතාලිය ද සාමාන්‍යයෙන් ජාතික ශෝක කාලයක් ප්‍රකාශයට පත් කරයි.
පාප් වහන්සේගේ දේහයට ආශීර්වාද කර, පාප්වහන්සේට නියමිත වස්ත්‍රවලින් සරසා, සාන්ත පීතර බැසිලිකාවේ මහජන ගෞරවය සඳහා තැන්පත් කරනු ලැබේ. ලොව පුරා නායකයන් ඇතුළු ලක්ෂ සංඛ්‍යාත ජනතාවක් අවසන් ගෞරව දැක්වීමට පැමිණේ. ෆ්‍රැන්සිස් පාප්වහන්සේ විසින් අවමංගල්‍ය චාරිත්‍ර සරල කර ඇති අතර, පෙර මෙන් උස් වේදිකාවක (catafalque) තැන්පත් කිරීම වෙනුවට සරල ලී මිනී පෙට්ටියක තැන්පත් කිරීමට ඉඩ සලසා ඇත.
පාප්වහන්සේගේ අවමංගල්‍ය උත්සවය සාමාන්‍යයෙන් එතුමන්ගේ ස්වර්ගස්ථ වීමෙන් දින හතරත් හයත් අතර කාලයකදී සාන්ත පීතර චතුරශ්‍රයේදී පැවැත්වේ. කාදිනල් මණ්ඩලයේ ප්‍රධානියා විසින් මෙම මෙහෙය මෙහෙයවනු ලබයි.
සාම්ප්‍රදායිකව පාප්වහන්සේලා භූමදානය කරනු ලබන්නේ සාන්ත පීතර බැසිලිකාව යට පිහිටි වතිකානු ගුහාවලය. කෙසේ වෙතත්, ෆ්‍රැන්සිස් පාප්වහන්සේ ප්‍රකාශ කර ඇත්තේ තමන් රෝමයේ සැන්ටා මරියා මැජියෝරේ බැසිලිකාවේ භූමදානය කිරීමට කැමති බවයි. ෆ්‍රැන්සිස් පාප්වහන්සේ විසින් සංශෝධිත චාරිත්‍රවලට අනුව, අතීතයේ භාවිත කළ මිනී පෙට්ටි තුන (සයිප්‍රස්, ලෙඩ්, ඕක්) වෙනුවට සරල ලී මිනී පෙට්ටියක් පමණක් භාවිත කෙරේ. මිනී පෙට්ටිය තුළට, පාප්වහන්සේගේ පාලන කාලයේ ජයග්‍රහණ ලැයිස්තුවක් තඹ බටයක බහා සහ එතුමන්ගේ පාලන කාලයේ එක් එක් වර්ෂය සඳහා නිකුත් කළ තඹ, රිදී සහ රන් කාසි අඩංගු වෙල්වට් මලු තුනක් ද තැන්පත් කරනු ලැබේ.
පාප්වහන්සේගේ භූමදානයෙන් පසුව සහ කොන්ක්ලේව් සමුළුවට පෙර, ලොව පුරා සිටින කාදිනල්වරු රෝමයේදී මහ සභා සඳහා රැස්වේ. මෙහිදී ඔවුන් සභාවේ වත්මන් තත්ත්වය සාකච්ඡා කරන අතර කොන්ක්ලේව් සමුළුව ආරම්භ කළ යුතු දිනය තීරණය කරයි. කාදිනල් මණ්ඩලයේ ප්‍රධානියා මෙම රැස්වීම්වල මුලසුන හොබවයි.
නව පාප්වරයකු තෝරා පත්කර ගැනීමේ අතිශය රහසිගත ක්‍රියාවලිය ‘කොන්ක්ලේව්’ ලෙස හැඳින්වේ. මෙය පාප්වහන්සේගේ භූමදානයෙන් සති දෙක තුනකට පමණ පසුව වතිකානුවේ සිස්ටීන් දේවස්ථානයේදී පැවැත්වේ. වයස අවුරුදු 80ට අඩු සියලු කාදිනල්වරුන්ට ඡන්දය ප්‍රකාශ කිරීමේ අයිතිය ඇත.
කාදිනල්වරු දිවුරුම් දී රහස්‍යභාවය සුරැකීමට පොරොන්දු වෙති. නව පාප්වරයකු තේරී පත් වීමට තුනෙන් දෙකක බහුතර ඡන්දයක් අවශ්‍ය වේ. ඡන්ද විමසීම් වට කිහිපයක් පැවැත්වෙන අතර, එක් එක් වටයෙන් පසු ඡන්ද පත්‍රිකා පුලුස්සා දමනු ලැබේ.
ඡන්ද වටයකින් පසු නව පාප්වරයකු තේරී පත් වී නොමැති නම්, ඡන්ද පත්‍රිකා පුලුස්සන විට රසායනික ද්‍රව්‍යයක් එකතු කිරීමෙන් කළු දුමක් නිකුත් කෙරේ. නව පාප්වරයකු සාර්ථකව තේරී පත් වූ විට සුදු දුමක් නිකුත් කෙරේ. මෙය සිස්ටීන් දේවස්ථානයේ චිමිනියෙන් පිටතට පෙනෙන අතර, සාන්ත පීතර චතුරශ්‍රයේ රැස්ව සිටින ජනතාවට සහ ලෝකයට ප්‍රතිඵලය දැන ගැනීමට ඉඩ සලසයි.
සුදු දුමාරය දිස්වීමෙන් පසු, කාදිනල් මණ්ඩලයේ ජ්‍යෙෂ්ඨ කාදිනල් උපස්ථායකවරයා (Cardinal Protodeacon) සාන්ත පීතර බැසිලිකාවේ මධ්‍යම සඳලුතලයට පැමිණ ‘හබේමුස් පාපම්’ (‘Habemus Papam’ – ‘අපට පාප්වරයෙක් සිටී’) යනුවෙන් ලතින් බසින් ප්‍රකාශ කරයි. ඉන්පසු ඔහු නව පාප්වහන්සේගේ නම සහ එතුමන් තෝරාගත් පාප් නාමය (papal name) ප්‍රකාශයට පත් කරයි. අනතුරුව, නව පාප්වහන්සේ සඳලුතලයට පැමිණ රෝම නගරයට සහ මුළු ලෝකයටම සිය පළමු අපෝස්තලික ආශීර්වාදය ලබා දෙති.
